Deze les bevat drie opdrachten:

In de eerste opdracht gaat u met de studenten aan de hand van post-its inventariseren wat voor hun belangrijk en leuk is in een relatie.

In de tweede opdracht gaan de studenten door middel van een aantal stellingen man-vrouw rollen en verwachtingen in kaart brengen.

In de derde opdracht gaan de studenten door middel van een aantal stellingen met elkaar bespreken wat wél en níet bij een goede relatie hoort. En bedenken ze samen wat je kunt doen als je zelf of een vriend/vriendin in een relatie zit die niet oké is.

Leerdoelen:

• Studenten beseffen dat wensen met betrekking tot relaties per persoon verschillen.
• Studenten realiseren zich dat geslacht, geloof, culturele achtergrond, opvoeding en ervaringen van invloed kunnen zijn op hoe iemand denkt over liefde en relaties.
• Studenten realiseren zich dat er verschillende ideeën zijn over verwachtingen van mannen en vrouwen.
• Studenten erkennen dat het belangrijk is om in een relatie goed te communiceren over wensen, verwachtingen en grenzen.
• Studenten realiseren zich dat een relatie alleen goed kan zijn als er rekening wordt gehouden met de wensen en grenzen van beide partners.
• Studenten kunnen voor zichzelf nagaan of een relatie oké is.
• Studenten weten wat ze kunnen doen als ze twijfels hebben over hun eigen relatie.
• Studenten kunnen signalen van mogelijk verkeringsgeweld herkennen bij zichzelf en anderen.
• Studenten weten wat ze kunnen doen als er sprake is van lichamelijk, geestelijk of seksueel geweld binnen de relatie.
• Studenten erkennen dat het belangrijk is om in te grijpen als er sprake is van geweld binnen een relatie.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om relaties en verkeringsgeweld.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Druk vervolgens op de rode knop om de oefeningen te starten.

Deze les bestaat uit zes opdrachten:

• Bij de eerste opdracht kunt u kiezen uit het klassikaal bespreken van verschillende termen aan de hand van een PowerPoint presentatie (opdracht 1a.) of met een zoekopdracht op internet (1b.).
• In de tweede opdracht gaan studenten een werkblad invullen, waarbij de begrippen identiteit, expressie, sekse en aantrekking duidelijker worden.
• In de derde opdracht denken studenten aan de hand van een brainstormoefening na over welke LHBTQi’s ze kennen en welke stereotiepe ideeën er bestaan.
• In de vierde opdracht buigen de studenten zich (in tweetallen, groepjes of klassikaal) over een aantal stellingen.
• In de vijfde opdracht staat de vraag centraal wat het betekent om uit de kast te komen. U gaat een filmfragment hierover bekijken. Tijdens of na afloop van de film legt u vragen voor aan de klas.
• In de zesde opdracht worden studenten door stellingen en vragen geprikkeld om na te denken over of studenten bij u op school ‘veilig’ uit de kast kunnen komen en wat ze kunnen ondernemen tegen pesten.

Voor deze les is een dubbel lesuur nodig om de vijf opdrachten te kunnen uitvoeren en voldoende tijd over te houden om in te kunnen gaan op signalen, vragen en reacties.

Leerdoelen: 

• Studenten kennen de betekenis van verschillende termen met betrekking tot seksuele diversiteit en genderdiversiteit.
• Studenten kunnen benoemen dat seksuele diversiteit en genderdiversiteit overal voorkomt en van alle tijden is.
• Studenten kunnen benoemen dat niet iedereen binnen een ‘hokje’ past en niet iedereen een ‘label’ wil hebben.
• Studenten kunnen aangeven dat in Nederland discriminatie op basis van geslacht/gender, cultuur of seksuele oriëntatie verboden is.
• Studenten onderkennen het belang van ‘kunnen zijn wie je bent’ en respecteren de integriteit van anderen.
• Studenten weten wat de impact kan zijn van negatief gedrag tegen homoseksuele, biseksuele, transgender en queer jongeren en jongeren met een intersekseconditie.
• Studenten respecteren jongeren die in hun gedrag, hun uiterlijk en/of hun innerlijke beleving niet zijn zoals we van een jongen of meisje standaard verwachten (gendernormen).
• Studenten onderkennen dat er verschillende manieren zijn om met gevoelens rondom seksuele oriëntatie en gender om te gaan, afhankelijk van hoe de omgeving reageert.
• Studenten kunnen aangeven welke acties zij kunnen ondernemen bij respectloze uitingen ten opzichte van LHBTQi-jongeren en discriminatie (op grond van seksuele oriëntatie en genderidentiteit).

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Deze les bevat zes opdrachten:

• In de eerste opdracht bedenken de studenten wat zij zelf doen op sociale media door een brainstorm, een vragenlijst in te vullen en zichzelf online op te zoeken.
• In de tweede opdracht gaat de groep in gesprek over sexting en de negatieve en positieve kanten hiervan.
• In de derde opdracht gaan de studenten aan de hand van uitspraken van andere jongeren na hoe zijzelf denken over sexting. 
• In de vierde opdracht bekijken jullie klassikaal een interactieve film waarbij sociale media en sociale druk een rol spelen.
• In de vijfde opdracht gaat de groep in gesprek over grooming.
• In de zesde opdracht vullen studenten individueel in of zij online gedrag oké of niet oké vinden. Vervolgens wordt dit klassikaal nabesproken.

Leerdoelen: 

• Studenten hebben inzicht in hun eigen gedrag online m.b.t. relaties en seks.
• Studenten weten dat iedereen eigen grenzen heeft met betrekking tot flirten en sexting.
• Studenten weten dat sexting iets is wat zowel jongens als meisjes doen.
• Studenten kunnen positieve en negatieve kanten benoemen van sexting.
• Studenten kennen de risico’s van sociale media en de druk van leeftijdsgenoten.
• Studenten weten dat het chanteren met naaktbeelden strafbaar is.
• Studenten weten wat grooming is en dat het strafbaar is.
• Studenten onderkennen dat social media het leggen van contact met anderen of vreemden makkelijker maakt.
• Studenten erkennen dat je zelf beslist of en met wie je online flirt of aan sexting doet.
• Studenten erkennen dat sexting altijd gebeurt in vertrouwen.
• Studenten erkennen dat het niet oké is om foto’s of filmpjes zonder toestemming door te sturen.
• Studenten onderkennen de negatieve invloed van leeftijdsgenoten bij een incident van shame sexting.
• Studenten hebben een positieve houding jegens het bieden en zoeken van hulp bij vervelende online incidenten.
• Studenten hebben inzicht in de risico’s van het delen van persoonlijke gegevens online. 
• Studenten kunnen aangeven waar hun eigen grenzen liggen bij online seks. 
• Studenten kunnen manieren benoemen om sexting leuk te houden.
• Studenten weten wat je kunt doen als iemand over je grenzen dreigt te gaan.
• Studenten kunnen uitleggen waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om seksueel grensoverschrijdend gedrag online.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Deze les bevat vier opdrachten:

In deze eerst opdracht bekijkt u klassikaal het Can you fix it?!-filmpje ’fair of niet fair’. Het filmpje gaat over de dubbele moraal.

In de tweede opdracht krijgen studenten inzicht in hun eigen opvattingen door aan de hand van filmpjes een mening geven over gender en geweld.

In de derde opdracht krijgen de studenten inzicht in de opvattingen van anderen rondom gender en geweld met behulp van een quiz.

In de vierde opdracht bedenken studenten aan de hand van casussen hoe ze kunnen reageren op iemand die iets doet of zegt wat niet past bij hun opvattingen.

 

Leerdoelen: 

Het doel van deze les is dat studenten:

• weten dat opvattingen over man/vrouw-rollen of geweld binnen relaties invloed kunnen hebben op seksueel geweld;
• weten wat er bedoeld wordt met dubbele moraal;
• weten hoe klasgenoten denken over de dubbele moraal;
• inzicht hebben in hun eigen opvattingen m.b.t. man/vrouw-rollen of geweld binnen relaties
• weten hoe andere jongeren in Nederland denken over man/vrouw-rollen of geweld binnen relaties;
• erkennen dat mannen en vrouwen dezelfde rechten hebben met betrekking tot relaties en seks;
• staan positief ten opzichte van ruimdenkende opvattingen met betrekking tot gender;
• in staat zijn om een gesprek aan te gaan over gender of geweld met iemand die anders handelt of denkt dan zijzelf.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Deze les bevat drie opdrachten:

In de eerste opdracht gaat het over de mening en mogelijke invloed van de sociale omgeving van jongeren zoals ouders, vrienden en geloofsgemeenschappen op relaties en seksualiteit. Deze opdracht kan klassikaal uitgevoerd worden of in tweetallen/groepjes. 

In de tweede opdracht bespreekt u aan de hand van stellingen en een filmfragment verschillende aspecten van maagdelijkheid.

In de derde opdracht gaan de studenten in groepjes aan de slag met scenario’s over partnerkeuze en de rol van ouders hierin.

Leerdoelen:

• Studenten weten dat je het recht hebt om zelf een partner te kiezen.
• Studenten weten dat je het recht hebt om zelf te bepalen wanneer je seks wilt hebben.
• Studenten weten dat de maagdelijkheid van meisjes niets te maken heeft met 'het maagdenvlies'.
• Studenten weten dat je niet kunt zien of voelen of een meisje maagd is.
• Studenten weten dat een meisje niet hoeft te bloeden bij de eerste keer geslachtsgemeenschap.
• Studenten weten hoe ze om kunnen gaan met de verschillende normen en verwachtingen met betrekking tot maagdelijkheid.
• Studenten weten waar ze informatie, hulp en steun kunnen vinden met betrekking tot maagdelijkheid en partnerkeuze.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Deze les bestaat uit twee opdrachten:

In de eerste opdracht (ca. 30 min.) tekenen de studenten in tweetallen of groepjes het mannen- en vrouwenlichaam. Eerst de buitenkant, daarna de geslachtsdelen aan de binnenkant. Ook beantwoorden zij vragen over de werking van de geslachtsorganen. Vervolgens bekijkt u de animaties van het vrouwelijk geslachtsorgaan en het mannelijk geslachtsorgaan. Tot slot beoordeelt u samen met de studenten de tekeningen en de antwoorden op de vragen.

In de tweede opdracht (ca. 10 - 15 min.) beantwoorden de studenten in dezelfde tweetallen of groepjes een aantal vragen over de menstruatiecyclus en vruchtbaarheid. Daarna bekijkt u samen de animaties over de menstruatiecyclus en vruchtbaarheid en bespreekt u de antwoorden.

Opmerking: U kunt deze les combineren met de les over beeldvorming of de les over anticonceptie.

Leerdoelen:

• Studenten weten hoe de geslachtsorganen eruitzien en hoe ze werken.
• Studenten weten hoe ze hun eigen geslachtsorgaan moeten verzorgen.
• Studenten weten wat de menstruatiecyclus inhoudt.
• Studenten weten wanneer de vrouw vruchtbaar is.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken over seksuele gezondheid.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Druk vervolgens op de rode knop om de oefeningen te starten.

Deze les over veilig vrijen bestaat uit drie opdrachten:

De eerste opdracht gaat over wat veilig/onveilig is voor zwangerschap én wat veilig/onveilig is voor soa.

In opdracht 2 bedenken de studenten in groepjes verschillende manieren, verbaal en non-verbaal, om duidelijk te maken dat je veilig wilt vrijen.

In de derde opdracht gaan studenten in groepjes tegenargumenten bedenken voor veelgebruikte smoezen om niet veilig te hoeven vrijen. 

Leerdoelen: 

• Studenten weten wat veilig is voor zwangerschap en veilig voor soa.
• Studenten kennen verschillende manieren, verbaal en non-verbaal, om duidelijk te maken dat ze veilig willen vrijen.
• Studenten hebben tegenargumenten voor veelgehoorde smoezen om niet veilig te vrijen.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Druk vervolgens op de rode knop om de oefeningen te starten.

Deze les over seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) bestaat uit zes opdrachten: 

In de eerste opdracht inventariseert u welke vragen studenten hebben met betrekking tot soa’s. Op basis hiervan kunt u eventueel een keuze maken uit de extra opdrachten voor deze les.

In de tweede opdracht gaat u klassikaal een kennisquiz doen. Hierin komen verschillende aspecten van soa’s en veilig vrijen aan bod. 

In de derde opdracht wordt er aan de hand van een aantal vragen o.a. besproken welke soa’s er zijn, welke gevolgen ze kunnen hebben op de korte en de lange termijn, hoe ze worden overgedragen, wat voor klachten ze kunnen geven bij mannen en vrouwen en hoe je ze kunt voorkomen.

In de vierde opdracht bekijkt u een animatie waarin o.a. wordt uitgelegd hoe een vrouw onvruchtbaar kan worden van een chlamydia infectie.

In opdracht vijf bespreekt u aan de hand van een digitale poster de invloed van exen op het risico op soa’s. 

Tot slot bekijkt u in opdracht zes een filmpje waarin we twee jongeren volgen tijdens een soa-test. Hierna bespreekt u aan de hand van verschillende vragen o.a. voor- en nadelen van testen op soa’s, wanneer en waar testen.

Daarnaast kunt u als u extra tijd heeft een extra opdracht doen of deze als huiswerkopdracht mee geven:

• Laat studenten klassikaal of in groepjes reacties bedenken op veelgebruikte smoezen om niet te testen op soa’s.

Opmerking 

Voor deze les heeft u een dubbel lesuur nodig om de zes opdrachten te kunnen doen en voldoende tijd te hebben om in te gaan op vragen, reacties en signalen van studenten.

Aanpassingen januari 2015:

• De kennisquiz van opdracht twee is vernieuwd. De vormgeving is veranderd, maar de vragen zijn, behoudens kleine aanpassingen, hetzelfde gebleven.
• Een van de extra opdrachten is vervallen: digitale persoonlijke vragenlijst over het risico op soa met advies op maat over soa-testen. De applicatie werkt helaas niet meer, er zal een vervangende applicatie komen.

Leerdoelen: 

• Studenten weten dat je een soa kunt hebben zonder dat je klachten hebt.
• Studenten weten wat voor klachten op een soa kunnen wijzen.
• Studenten weten dat er verschillende soa's zijn en wat de gevolgen ervan kunnen zijn op korte en lange termijn.
• Studenten weten dat het belangrijk is je te laten testen op soa's na onveilige seks.
• Studenten weten wat je moet doen voor je het condoom veilig kunt weglaten in een vaste relatie.
• Studenten erkennen dat het belangrijk is soa's te voorkomen of snel op te sporen en te behandelen.
• Studenten erkennen dat het belangrijk is dat je ex(-en) gewaarschuwd wordt als je een soa blijkt te hebben.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om soa's en testen op soa's.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Druk vervolgens op de rode knop om de oefeningen te starten.

Deze les bestaat uit vier opdrachten:

In de eerste opdracht inventariseren studenten de verschillende redenen voor anticonceptiegebruik.

Vervolgens maken ze in opdracht 2 kennis met de verschillende vormen van anticonceptie en leren ze hoe je anticonceptie kunt regelen en op de juiste manier gebruikt. Gebruik PowerPoint Opdracht 2 met feedback. Wanneer u de feedback liever klassikaal bespreekt kunt u de versie zonder feedback gebruiken. Deze kunt u hieronder downloaden.

In opdracht 3 bekijkt u een animatie over de werking van anticonceptie met hormonen.

In de vierde opdracht wordt gediscussieerd over verantwoordelijkheid voor anticonceptie- en condoomgebruik en wordt besproken hoe je elkaar als partners hierin kunt steunen of steun kunt vragen.

Leerdoelen: 

• Studenten weten dat er verschillende vormen van anticonceptie zijn.
• Studenten weten hoe ze de verschillende anticonceptiemiddelen kunnen regelen.
• Studenten kennen voor- en nadelen van de verschillende anticonceptiemiddelen en weten wat ze kunnen doen om de nadelen te verminderen.
• Studenten weten dat het belangrijk is dat je een anticonceptiemethode kiest die bij je past.
• Studenten denken na over welke anticonceptiemiddelen voor hen zelf geschikt zouden kunnen zijn.
• Studenten weten dat zowel jongens als meisjes een rol kunnen spelen in anticonceptiekeuze én goed anticonceptiegebruik.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om anticonceptie.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Druk vervolgens op de rode knop om de oefeningen te starten.

Deze les bestaat uit zes opdrachten:

In de eerste opdracht inventariseert u met de klas wat mogelijke oorzaken van onbedoelde zwangerschap zijn.

In opdracht 2 bespreekt u met de studenten wat je kunt doen als je denkt dat je zelf zwanger bent of je vriendin zwanger is.

In de derde opdracht beantwoorden de studenten stellingen over de verschillende mogelijkheden bij onbedoelde zwangerschap.

In opdracht 4 beschrijven de studenten wat er in hun leven zou veranderen als ze nu een kind zouden krijgen.

In de vijfde opdracht gaat u aan de hand van scenario’s met de studenten bespreken hoe je een weloverwogen keuze kunt maken en hoe mensen in verschillende situaties tot andere keuzes kunnen komen.

Tot slot kunt u nog een filmpje laten zien over een tienermoeder of over verschillende tienervaders.

Opmerking

• Deze les is bedoeld voor een dubbel lesuur.
• Als u één lesuur beschikbaar heeft, behandel dan in elk geval opdracht 3, 4 en 5.

Leerdoelen: 

• Studenten kunnen een aantal oorzaken van onbedoelde zwangerschap noemen.
• Studenten beschrijven de opties bij onbedoelde zwangerschap en de voor- en nadelen ervan voor de korte en lange termijn (abortus/pleegzorg/adoptie/kind houden).
• Studenten hebben een positieve houding t.a.v. wachten met het krijgen van kinderen.
• Studenten geven aan zich bewust te zijn van de verantwoordelijkheden van ouders voor o.a. de opvoeding, financiën en stabiele, warme thuissituatie, waarin een kind zich het beste kan ontplooien.
• Studenten weten waaraan je kunt merken dat een meisje zwanger is.
• Studenten weten wat te doen als een meisje over tijd is.
• Studenten kunnen uitleggen waar je terecht kunt voor advies, hulp en ondersteuning als je/je vriendin denkt zwanger te zijn.
• Studenten kunnen uitleggen wat het betekent (in emotionele en praktische zin) om schoolgaand ouder te worden (o.a. dubbele belasting met school/kind, kans op: sociaal isolement, onstabiele relatie en onstabiele situatie m.b.t. wonen en financiën).
• Studenten weten dat het belangrijk is om een zorgvuldig besluit te nemen bij onbedoelde zwangerschap.
• Studenten weten hoe ze aan betrouwbare informatie over onbedoelde zwangerschap en de opties kunnen komen (Sense, Fiom, GGD, huisarts, SANL/Rutgers).
• Studenten weten dat het voor henzelf belangrijk is om onbedoelde zwangerschap en schoolgaand ouderschap te voorkomen.
• Studenten kunnen aangeven welke (tegenstrijdige) gevoelens een onbedoelde zwangerschap kan oproepen (spijt, angst, verdriet, blijdschap).

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Druk vervolgens op de rode knop om de oefeningen te starten.

Deze les bevat drie opdrachten:

In de eerste opdracht gaan studenten eerst voor zichzelf na aan de hand van een vragenlijst wat belangrijke voorwaarden zijn voor ze aan kinderen willen beginnen. Daarna worden de antwoorden klassikaal besproken.

In de tweede opdracht bespreekt u wat je kunt doen om de kans op een gezonde zwangerschap en een gezonde baby te vergroten. Aan de hand van waar/niet waar stellingen gaan de studenten met dit onderwerp aan de slag. Daarna bekijkt u klassikaal de animatie over bevruchting. Vervolgens bedenken studenten do’s & don’ts voor gezond gedrag.

De derde opdracht brengt de gevolgen van ongezond leven tijdens de zwangerschap voor studenten dichterbij aan de hand van het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS). Studenten bekijken een filmpje over FAS en u bespreekt na wat dit voor invloed heeft op hun eigen gedrag. Ook is er een zoekopdracht waarbij studenten zelf op zoek gaan naar informatie over FAS.

Extra opdracht: Hierbij tekenen de studenten in groepjes of in tweetallen een zwangere vrouw met de baby in de baarmoeder. U bekijkt vervolgens klassikaal de animatie over gezonde zwangerschap en bespreekt de tekeningen na.

Opmerkingen:

• Als u een dubbel lesuur heeft voor deze les, dan heeft u de tijd om alle opdrachten te doen én in te gaan op reacties en vragen van studenten. Als u één lesuur heeft, kunt u opdracht 1 als huiswerkopdracht vooraf laten maken of overslaan. De focus van deze les ligt op opdracht 2.
• Er kunnen studenten in de klas zitten die ervaring hebben met (ongewenste) zwangerschap, abortus of zwangerschapsverlies. Kondig de les van te voren aan, zodat deze studenten zich niet overvallen voelen. Bied zo nodig aan (later) erover door te praten in een persoonlijk gesprek of verwijs door naar mentor of schoolmaatschappelijk werk.
• Informeer de mentor, LB-er of zorgcoördinator dat u deze les gaat geven.

Leerdoelen: 

• Studenten weten wat je kunt doen om (t.z.t.) de kans op een gezonde zwangerschap te vergroten.
• Studenten weten wat je kunt doen om de zwangerschap zo gezond mogelijk te laten verlopen en het kindje een gezonde start te geven.
• Studenten erkennen dat zowel de moeder als de vader hierin een belangrijke rol hebben.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om zwanger worden, onvruchtbaarheid, zwangerschap en zwangerschapsverlies.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Druk vervolgens op de rode knop om de oefeningen te starten.

Deze les bestaat uit twee opdrachten:

In de eerste opdracht bespreekt u de man/vrouw beelden in de media in groepjes of aan de hand van door studenten gemaakte collages. Ook wordt ingegaan op de invloed van fotoshoppen en sociale media.

In de tweede opdracht bespreekt u met de studenten de invloed van plastische chirurgie op het zelfbeeld en zelfvertrouwen.

Leerdoelen: 

• Studenten weten dat veel beelden van vrouwen en mannen in de media en porno niet realistisch zijn.
• Studenten weten dat ideaalbeelden in de media kunnen leiden tot te hoge eisen en verwachtingen en een verminderd zelfbeeld en zelfvertrouwen.
• Studenten weten dat de mogelijkheden op het gebied van plastische chirurgie kunnen leiden tot te hoge eisen en verwachtingen en een verminderd zelfbeeld en zelfvertrouwen.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om seksuele gezondheid.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Deze les bestaat uit drie opdrachten:

In de eerste opdracht wordt er door middel van stellingen met waar/niet waar dieper ingegaan op de invloed van alcohol, drugs en seks op de seksuele gezondheid.

In de tweede opdracht gaan studenten met elkaar oefenen met weigeren van alcohol en drugs en weerstand bieden aan groepsdruk.

In de derde opdracht bedenken de studenten tips hoe je ongewenste en/of onveilige seks bij alcohol- en drugsgebruik kunt voorkomen.

Leerdoelen: 

• Studenten weten wat de invloed van alcohol en drugs kan zijn op de seksuele gezondheid, zowel positief als negatief.
• Studenten weten hoe ze onveilige seks onder invloed van alcohol of drugs kunnen voorkomen.
• Studenten weten hoe je kunt voorkomen dat je over de grenzen van jezelf en die van een ander heen gaat als je alcohol hebt gedronken of drugs hebt gebruikt.
• Studenten weten hoe je kunt voorkomen dat anderen over jouw grenzen gaan als je hebt gedronken of drugs hebt gebruikt.
• Studenten weten wat je kunt doen als iemand over je grenzen dreigt te gaan.
• Studenten weten dat grenzen per persoon en per situatie kunnen verschillen. 
• Studenten weten voor zichzelf beter waar de eigen grenzen liggen.
• Studenten weten hoe je alcohol of drugs kunt weigeren.
• Studenten weten wat je moet doen om druk van leeftijdsgenoten te weerstaan.
• Studenten weten hoe je elkaar kunt helpen op je grenzen te letten als je gaat drinken, (teveel) hebt gedronken of drugs hebt gebruikt.
• Studenten weten waar je informatie, steun en hulp kunt zoeken als het gaat om alcohol, drugs en seksuele gezondheid.     

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Deze les bevat vijf opdrachten:

• In deze eerst opdracht bekijkt u klassikaal het Can you fix it?!-filmpje ‘Friends with benefits’. Het filmpje gaat over het aangeven van grenzen en het herkennen van signalen.
• In de tweede opdracht gaan de studenten oefenen met hun grens aangeven, zowel verbaal als non-verbaal. Het belang van duidelijk grenzen aangeven staat hier centraal.
• In de derde opdracht gaan de studenten inventariseren wat ‘ja-signalen’ en ‘nee-signalen’ zijn, waarmee de ander kan aangeven wat hij/zij wel of niet wil. Tevens komt het belang van checken wat de ander wel én niet wil uitgebreid aan bod.
• In de vierde opdracht gaat u door middel van een woordspin met de studenten inventariseren waar zij aan denken bij ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag’.
• In de vijfde opdracht gaan de studenten met behulp van kaartjes in groepjes discussiëren over allerlei situaties. Is iets grensoverschrijdend? Waarom wel of waarom niet? En wat zou je kunnen doen in die situatie?

Leerdoelen: 

Het doel van deze les is dat studenten aan het einde van de les:

• weten waar hun grenzen liggen
• weten dat wensen en grenzen per persoon en per situatie kunnen verschillen
• weten dat het belangrijk is om duidelijk aan te geven wat je wel en niet wilt
• kunnen hun grens aangeven met en zonder woorden
• herkennen signalen mét en zónder woorden om grenzen aan te geven
• erkennen dat het belangrijk is dat je checkt wat de ander wél en níet wil
• weten dat grenzen kunnen veranderen
• weten dat er verschillende vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn, zowel lichte als zwaardere vormen
• weten wat een situatie grensoverschrijdend kan maken
• weten dat zowel jongens als meisjes dader én slachtoffer kunnen zijn
• erkennen dat het belangrijk is om de grenzen van de ander te kennen en te respecteren
• weten wat het voor de ander betekent als grenzen worden overschreden
• weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om seksueel grensoverschrijdend gedrag

Hieronder kunt u de lesbrief downloaden. 

 

Deze les bestaat uit drie opdrachten:

In de eerste opdracht inventariseert u aan de hand van post-its wat studenten belangrijk, leuk of positief vinden aan seks.

In de tweede opdracht gaat u een seksquiz doen. Studenten gaan in groepjes vragen beantwoorden over jongeren en seks. Elk groepje krijgt een punt per goed antwoord. Zij kunnen extra punten verdienen door de bonusvragen goed te beantwoorden.

Tot slot gaat u in de derde opdracht een filmpje bekijken waarin een seksuoloog uitleg geeft over seksueel verlangen, opwinding, orgasme en over verschillen per persoon en tussen mannen 

Tip: Als u een dubbel lesuur aan deze les kunt besteden, heeft u meer tijd om in te gaan op reacties en vragen van de studenten en kunt u in opdracht 2 meer vragen in de quiz aan bod laten komen.en vrouwen. U besluit deze opdracht met een paar stellingen.

Leerdoelen: 

• Studenten weten dat seksuele wensen per persoon en per situatie kunnen verschillen.
• Studenten weten voor zichzelf beter wat hun seksuele wensen zijn en hoe je die aan kunt geven.
• Studenten weten waar je betrouwbare informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om seks, seksuele technieken en seksuele problemen.
• Studenten kennen mogelijke verschillen én overeenkomsten tussen man en vrouw ten aanzien van seks en relaties en de uiting van wensen en grenzen.
• Studenten weten wat positieve aspecten aan seks zijn: intimiteit, tederheid, vertrouwen, respect, op je gemak voelen, liefde, zorgzaamheid, toekomst, gelijkheid, openheid, samen zijn.
• Studenten weten dat de ideeën over seks en relaties die je in de media (TV, internet, radio, reclame, etc.) kunt opdoen, vaak weinig te maken hebben met echte relaties en seks.

Hieronder kunt u zowel de lesbrief als de bijbehorende powerpoint presentatie downloaden. 

Druk vervolgens op de rode knop om de oefeningen te starten.

Hier vindt u diverse animaties en filmpjes die u kunt gebruiken in één van de lessen of die u apart kunt bekijken.

Klik hierboven op het dropdown menu om het overzicht van alle animaties en filmpjes te bekijken.

Preventie van tienerzwangerschappen is een nieuw standaardlespakket ontwikkeld door de Gemeente Rotterdam (GGD), Soa Aids Nederland en Rutgers en is bedoeld voor mbo scholen die extra aandacht willen besteden aan de preventie van tienerzwangerschappen.

Dit lespakket bestaat uit zes modules:

• Je lijf en zo
• Liefde en relaties
• Veilig vrijen
• Anticonceptie
• Wanneer zwanger worden?
• Onbedoelde zwangerschap

Hieronder kunt u per module de lesbrief, met alle informatie en materialen die nodig zijn om het lespakket te gebruiken, en de powerpoint presentatie downloaden.

Ook kunt u hieronder verder klikken om meer te lezen over de specifieke inhoud van de lessen.

Dit lespakket bestaat uit drie lessen: 'Veilig vrijen', 'Anticonceptie' en 'Soa', en 14 oefeningen in totaal.

Hieronder kunt u per les de lesbrief en de bijbehorende powerpoint downloaden.

Ook kunt u hieronder verder klikken om meer te lezen over de specifieke inhoud van de lessen.

Dit lespakket bestaat uit drie lessen: 'Liefde en relaties', 'Seksueel grensoverschrijdend gedrag' (voor meisjes) en 'Loverboys' (voor meisjes), en 11 oefeningen in totaal.

Hieronder kunt u per les de lesbrief en de bijbehorende powerpoint downloaden.

Ook kunt u hieronder verder klikken om meer te lezen over de specifieke inhoud van de lessen.

Dit lespakket bestaat uit drie lessen: 'Liefde en relaties', 'Seksueel grensoverschrijdend gedrag' (voor jongens) en 'Loverboys' (voor jongens), en 11 oefeningen in totaal.

Hieronder kunt u per les de lesbrief en de bijbehorende powerpoint downloaden.

Ook kunt u hieronder verder klikken om meer te lezen over de specifieke inhoud van de lessen.

Deze workshop bestaat uit drie opdrachten:

• In de eerste opdracht tekenen de studenten in tweetallen of groepjes het mannen- en vrouwenlichaam. Eerst de buitenkant, daarna de geslachtsdelen aan de binnenkant. Ook beantwoorden zij vragen over de werking van de geslachtsorganen. Vervolgens bekijkt u de animaties van het vrouwelijk geslachtsorgaan en het mannelijk geslachtsorgaan. Tot slot beoordeelt u samen met de studenten de tekeningen en de antwoorden op de vragen.
• In de tweede opdracht bespreekt u de man/vrouw beelden in de media in groepjes of aan de hand van door studenten gemaakte collages. Ook wordt ingegaan op de invloed van fotoshoppen.
• In de derde opdracht bespreekt u met de studenten de invloed van plastische chirurgie op het zelfbeeld en zelfvertrouwen.

Leerdoelen: 

• Studenten weten hoe de geslachtsorganen eruitzien en hoe ze werken.
• Studenten beseffen dat veel beelden van vrouwen en mannen in de media niet realistisch zijn.
• Studenten erkennen dat deze beeldvorming in de media kan leiden tot irreële verwachtingen en een verminderd zelfbeeld en zelfvertrouwen.
• Studenten denken na over de grenzen van plastische chirurgie.
• Studenten erkennen dat de mogelijkheden op het gebied van plastische chirurgie kunnen leiden tot irreële verwachtingen en een verminderd zelfbeeld en zelfvertrouwen.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om seksuele gezondheid.

U kunt hieronder de complete workshop downloaden.

Deze workshop bestaat uit drie opdrachten:

• In de eerste opdracht gaan de groepjes vragen beantwoorden over vruchtbaarheid. Deze bespreekt u klassikaal na.
• De tweede opdracht gaat over welke manieren van vrijen veilig en onveilig zijn voor zwangerschap.
• In de derde opdracht maken de studenten door middel van een grabbelzak met anticonceptiemiddelen kennis met verschillende vormen van anticonceptie, hun werking, wijze van gebruik, voor- en nadelen.

Leerdoelen: 

• Studenten weten welke manieren van vrijen veilig zijn voor zwangerschap.
• Studenten kennen verschillende anticonceptiemiddelen met hun wijze van gebruik.
• Studenten weten hoe ze de verschillende anticonceptiemiddelen kunnen regelen.
• Studenten kennen de voor- en nadelen van verschillende vormen van anticonceptie en kunnen oplossingen aandragen om goed om te gaan met de nadelen.
• Studenten weten welke anticonceptie voor hen geschikt zou kunnen zijn.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om anticonceptie en veilig vrijen.

U kunt hieronder de complete workshop downloaden.

In deze workshop over seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) gaan de studenten in groepjes tegen elkaar strijden om punten.

Deze workshop bestaat uit vijf opdrachten:

• De eerste opdracht is een online kennisquiz. Hierin komen verschillende aspecten van soa’s en veilig vrijen aan bod.
• In de tweede opdracht wordt aan de hand van een aantal vragen o.a. besproken welke soa’s er zijn, welke gevolgen ze kunnen hebben op korte en lange termijn, hoe ze worden overgedragen, wat voor klachten ze kunnen geven bij jongens en meisjes en hoe je ze kunt voorkomen.
• In opdracht 3 bespreekt u aan de hand van een digitale poster de invloed van ex-en op het risico op soa’s.
• Bij opdracht 4 gaan de studenten in groepjes reacties bedenken op veelgebruikte smoezen om niet te testen op soa’s.
• Tot slot bekijkt u in opdracht 5 een filmpje waarin we twee jongeren volgen tijdens een soa-test. Hierna bespreekt u aan de hand van verschillende vragen o.a. voor- en nadelen van testen op soa, wanneer en waar testen.

Leerdoelen: 

• Studenten weten dat je een soa kunt hebben zonder dat je klachten hebt.
• Studenten weten wat voor klachten op een soa kunnen wijzen.
• Studenten weten dat er verschillende soa zijn en wat de gevolgen ervan kunnen zijn op korte en lange termijn.
• Studenten weten dat het belangrijk is je te laten testen op soa na onveilige seks.
• Studenten weten wat je moet doen voor je het condoom veilig kunt weglaten in een vaste relatie.
• Studenten weten dat het belangrijk is om soa te voorkomen of snel op te sporen en te behandelen.
• Studenten weten dat het belangrijk is dat je ex(-en) gewaarschuwd wordt als je een soa blijkt te hebben.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om soa en testen op soa.

U kunt hieronder de complete workshop downloaden.

Deze workshop bestaat uit 4 opdrachten:

• In opdracht 1 gaan de studenten oefenen met hun grens aangeven, zowel verbaal als non-verbaal. Het belang van duidelijk grenzen aangeven staat hier centraal.
• In opdracht 2 gaan de studenten inventariseren wat ‘ja-signalen’ en ‘nee-signalen’ zijn, waarmee de ander kan aangeven wat hij/zij wel of niet wil. Tevens komt het belang van checken wat de ander wel én niet wil uitgebreid aan bod.
• In de derde opdracht gaan de studenten, afhankelijk van de sfeer in de workshop, door middel van rollenspellen of scenario’s oefenen met situaties die vaak voorkomen onder jongeren.
• In de vierde opdracht gaan de studenten met elkaar in debat over stellingen met betrekking tot seksuele wensen en grenzen.

Leerdoelen: 

• Studenten erkennen dat er geen recht op seks bestaat, ook niet in een vaste relatie/huwelijk en ook niet in ruil voor cadeautjes.
• Studenten weten dat grenzen per persoon en per situatie kunnen verschillen.
• Studenten weten beter waar hun eigen grenzen liggen.
• Studenten erkennen dat het belangrijk is om duidelijk je grenzen aan te geven.
• Studenten weten hoe ze verbaal en non-verbaal grenzen kunnen aangeven.
• Studenten weten wat je kunt doen als iemand over je grenzen dreigt te gaan.
• Studenten erkennen het belang van checken wat de ander wel en niet wil.
• Studenten weten waar je informatie, steun of hulp kunt zoeken als het gaat om seksueel grensoverschrijdend gedrag.

U kunt hieronder de complete workshop downloaden.

Deze workshop bestaat uit vijf opdrachten:

• Bij de eerste opdracht kunt u kiezen uit een woordspin (opdracht 1a.), een zoekopdracht op internet (opdracht 1b.) of het klassikaal bespreken van verschillende termen aan de hand van een PowerPoint presentatie.
• In de tweede opdracht denken studenten aan de hand van een cirkeloefening na over welke homoseksuelen ze kennen en welke stereotype ideeën er over homoseksuelen bestaan.
• In de derde opdracht buigen de studenten zich (in tweetallen, groepjes of klassikaal) over een aantal stellingen.
• In opdracht 4 staat de vraag centraal wat het betekent om uit de kast te komen. U kunt hier kiezen uit twee opties. U nodigt één of meerdere homovoorlichters uit om hun eigen coming out verhaal te vertellen, waarna de studenten hen vragen kunnen stellen (opdracht 4a.) of u gaat klassikaal een aflevering bekijken van KRO’s ‘Uit de kast’ (opdracht 4b.). Er bestaan verschillende afleveringen van ‘Uit de kast’. U kunt zelf kiezen welke film u het meest geschikt vindt voor uw studenten. Tijdens of na afloop van de film legt u verdiepende vragen voor aan de klas.
• In de vijfde opdracht worden studenten door stellingen en vragen geprikkeld om na te denken over of studenten bij u op school ‘veilig’ uit de kast kunnen komen, wat ze kunnen ondernemen tegen pesten en hoe ze een homoseksuele klasgenoot of vriend(in) zouden kunnen steunen in diens coming out proces.

Leerdoelen: 

• Studenten kennen de betekenis van verschillende termen met betrekking tot seksuele diversiteit.
• Studenten kennen het verschil tussen homoseksuele gevoelens, homoseksueel gedrag en homoseksuele identiteit.
• Studenten weten hoeveel procent van de Nederlandse bevolking zich homoseksueel of lesbisch noemt.
• Studenten erkennen dat homoseksualiteit in alle eeuwen en alle culturen voorkomt.
• Studenten weten dat homoseksualiteit aangeboren is.
• Studenten weten dat homoseksuelen in Nederland dezelfde rechten hebben als heteroseksuelen.
• Studenten weten wat het betekent om “uit de kast” te komen.
• Studenten beseffen dat uitkomen voor je homoseksuele gevoelens niet vanzelfsprekend is.
• Studenten beseffen dat ‘jezelf kunnen zijn’ ook belangrijk is voor homoseksuele jongeren.
• Studenten respecteren en accepteren seksuele diversiteit.
• Studenten weten hoe je homoseksuele klasgenoten, vrienden, kennissen, of (later) patiënten/klanten of collega’s zo nodig kunt steunen of doorverwijzen.

U kunt hieronder de complete workshop downloaden.

Vaak weten docenten niet precies welke onderwerpen en lessen met betrekking tot liefde, relaties en seksualiteit relevant zijn voor hun studenten. Het is dan lastig kiezen uit het ruime aanbod van lessen en workshops. Daarom is er een keuzehulp ontwikkeld. 

Hierbij kunt u gebruik maken van drie opties:

A.   Vragendoos

B.   Studenten kiezen zelf

C.   Vragenlijsten m.b.t. verschillende thema’s

Hieronder kunt u drie documenten downloaden meer informatie over deze opties.

De didactische tips die hier worden gegeven zijn mede gebaseerd op de input van MBO docenten tijdens het ontwikkelen en het pretesten van het MBO lesprogramma en de handleiding ‘Over seks gesproken’ van Rutgers.

De tips zijn met name bedoeld voor docenten die nog geen of weinig ervaring hebben met het lesgeven over onderwerpen als liefde, relaties en seksualiteit. Maar we hopen dat ook meer ervaren docenten er hun voordeel mee kunnen doen. De didactische tips worden beschreven aan de hand van verschillende onderwerpen. U kunt zo snel het onderwerp opzoeken waarvoor u tips wilt. Hierdoor komen sommige tips bij meerdere onderwerpen terug. Ga voor meer achtergrondinformatie naar: www.seksuelevorming.nl.

Hieronder kunt u verschillende documenten downloaden met de didactische tips.

Hier kunt u enkele websites vinden en documenten downloaden met achtergrondinformatie.

• Seksuele vorming: http://www.seksuelevorming.nl/content/seksuele-vorming
• Seksuele ontwikkeling: http://www.seksuelevorming.nl/content/seksuele-ontwikkeling
• Jongeren en seks: http://www.seksonderje25e.nl
• Seksualisering; reden tot zorg?: http://www.nji.nl/eCache/DEF/1/13/106.html
• Acceptatie van homoseksualiteit in Nederland: http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2010/Steeds_gewoner_nooit_gewoon

Hieronder kunt u een overzicht downloaden van relevante organisaties en websites met betrekking tot seksuele gezondheid en jongeren.

Ervaringen van docenten: 'Hoe ga je om met cultuur- geloofskwesties?' (2:32 min)

Interview met docent en beelden uit de klas. Opleiding Management secretaresse niveau 3 en 4, Amsterdam (5:04 min)

Ervaringen van docenten: 'Wat doe je als studenten heftig en geëmotioneerd de klas verlaten?' (2:40 min)

Ervaringen van docenten: 'Hoe ga je om met machogedrag in de klas?' (2:24 min).

Ervaringen van docenten: 'Hoe ga je als docent om met persoonlijke vragen?' (2:39 min)

Ervaringen van docenten: 'Hoe ga je om met individuele negatieve ervaringen van studenten?' (2:21 min)

Ervaringen van docenten: 'Hoe creëer je een veilige sfeer in de klas?' (3:31 min).

Werkvormen uit de les Alcohol en grenzen

Opdracht 1: Interactieve film over alcohol en sociale druk. Opleiding Horeca assistent niveau 1, Rotterdam.

Condoomdemonstratie 1

Door docent aan de opleiding Horeca assistent niveau 1, Rotterdam (0:58 sec)

Opdracht 2: Seks quiz

Opleiding Helpende Welzijn niveau 2, Hoogvliet (2:42 min.)

Denkbeelden over maagdelijkheid 1: opdracht 'Denkbeelden over maagdelijkheid'

Opleiding Management secretaresse niveau 3 en 4, Amsterdam (2:32 min)

Cirkeloefening

Opleiding Helpende Welzijn niveau 2, Eindhoven (3:03 min)

Kaartspel grensoverschrijding

Opleiding Verpleegkunde niveau 4, Eindhoven (4:07 min)

Opdracht 1: interactieve film 'Golddigger' (4:40 min)

Compilatie van opdracht 1, inclusief commentaar van geïnterviewde docent en studenten. Opleiding Helpende Welzijn niveau 2, Hoogvliet